АДЫГЭ КАЛЕНДАРЬ: СЫТ "ДЖЫЛ" ЗИЩIЫСЫР?

[Circassian Calendar: What Is 'Jil'?]
 
Джыл
[The Adigean Twelve-Year Animal Calendar]

ЦIыфым ыныбжь къызэрашIэрэ илъэс лъытэкIэжъ. Джылхэр 12 мэхъу:

1. Щэщкъан — (цыгъо; mouse) — 1936, 1948, 1960, 1972, 1984, 1996, 2008.
2. Сир — (чэмы; cow) — 1937, 1949, 1961, 1973, 1985, 1997, 2009.
3. Барс — (псыкIыIу хьамлыу; water-surface worm) — 1938, 1950, 1962, 1974, 1986, 1998, 2010.
4. Къуян — (тхьакIумкIыхь; hare) — 1939, 1951, 1963, 1975, 1987, 1999, 2011.
5. Улын — (ожъубэнэ хьамлыу; earthworm) — 1940, 1952, 1964, 1976, 1988, 2000, 2012.
6. Джылан — (блэ; snake) — 1941, 1953, 1965, 1977, 1989, 2001, 2013.
7. 
   Джылкъы — (шы; horse) — 1942, 1954, 1966, 1978, 1990, 2002, 2014.
8. Къой — (мэлы; sheep) — 1943, 1955, 1967, 1979, 1991, 2003, 2015.
9. Мейшин (хьамлыу къолэн, чэбэхьамлыу; motley worm) — 1944, 1956, 1968, 1980, 1992, 2004, 2016.
10.  Таук — (чэты; hen) — 1945, 1957, 1969, 1981, 1993, 2005, 2017.
11.  Ит — (хьэ; dog) — 1946, 1958, 1970, 1982, 1994, 2006, 2018.
12.  Донгъуз — (къо; swine) — 1947, 1959, 1971, 1983, 1995, 2007, 2019.

ЛIыжъхэм джылымкIэ цIыфым ыныбжь къашIэщтыгъэ. Джылыр нэгъоймэ къахэкIи адыгэмэ къахэхьагъэу аIо. Джыл лъытакIэр джы тэ тилъэхъанэм къэзышIэжьырэр макIэ. Минрэ шъибгъурэ шъэныкъорэ бгъурэ илъэсыр донгъуз иджыл.

The twelve-year animal calendar of the Adigeans was adopted from the Nogai and given a Circassian ‘treatment’. This cyclical system was used to reckon a person’s age. The twelve-year animal calendar is used by many peoples of the East: the Chinese, Tibetans, Tatars, Mongols, Turkic nations and tribes, etc. It is now obsolete in Circassian folklore. 

Къэбэрдей календарь
[The Twelve-Year Animal Calendar of the Kabardians]

Къэбэрдейхэм я деж, япэрей «джыл» илъэсыр: «жылъкъы»; ещанэрей илъэсыр: «барс» (=ounce, snow leopard); еплIанэрей илъэсыр: «донгъуз» (кхъуэм и илъэсыр аращ); еханэрей илъэсыр: «жылан»; ебланэрей илъэсыр: «къуян»; еянэрей илъэсыр: «къуей». Ди жагъуэ зэрыхъущи, адрей «джыл» илъэсхэм яцIэхэр тщIэркъым дэ. Фэ ахэр фщIэмэ, куэду ди гуапэ хъунущ къытхуэфхьамэ. 

Нахуэщ къэбэрдей хуагъэпса календарнэ зэхэлъыкIэр адыгейм ейм тэмэм дыдэу зэрытемыхуэр. 

It could be that the Kabardians obtained their twelve-year animal calendar from the Karachai-Balkars.